Consensus over terugdringen immigratie, verdeeldheid over opvang (deel II)

Dat Nederland gepolariseerd is op belangrijke thema’s, is bekend. In opdracht van de Volkskrant onderzocht I&O Research vier grote thema’s voor de aankomende verkiezingen: klimaat, stikstof, immigratie & asiel en inkomen, armoede & bestaanszekerheid. We gingen op zoek naar de verschillen in de opvattingen van kiezers, maar vooral ook naar de overeenkomsten. Met als uitgangspunt de vraag: ‘Maar waar zijn we het dan wel over eens?’

Vandaag publiceert de Volkskrant twee verhalen over dit onderzoek: over het overkoepelende beeld en over immigratie. De komende weken volgen publicaties over klimaat en stikstof. Op onze website publiceren we gelijktijdig de delen van het rapport over de desbetreffende thema’s.

In het onderstaande artikel leest u hoe Nederlanders aankijken tegen immigratie en asiel. Hier vatten we het overkoepelende beeld uit het hele onderzoek over de vier thema’s samen.

Breed gedragen wens om immigratie in te perken

De (internationale) beginselen van het asielbeleid – wie heeft recht op een verblijfsvergunning – worden door de meerderheid van de Nederlanders (57%) gesteund. De helft (50%) vindt het ‘onze morele plicht’ om asielzoekers op te vangen. Toch bestaat er brede overeenstemming dat het kabinet zich meer moet inzetten om de instroom van asielzoekers te verkleinen (65% wil meer inzet, 12% wil minder). Dat er een maximum zit aan het aantal asielzoekers dat Nederland kan opvangen – en dat dat maximum lager moet liggen dat de huidige instroom – wordt breed gedragen.

Het verbeteren van de opvang van asielzoekers (40% wil hier meer inzet van het kabinet) krijgt beduidend minder prioriteit dan het inperken van de immigratie en kan alleen onder kiezers van links- progressieve en christendemocratische partijen op een meerderheid rekenen. 

‘Verspreid opvang eerlijk en leg verantwoordelijkheid ook bij bedrijven’

De meerderheid van Nederlandse kiezers vindt dus dat immigratie moet worden beperkt. Kunnen zij het ook eens worden over meer concrete maatregelen? De meerderheid van de Nederlandse bevolking wil graag een eerlijke spreiding van opvang over gemeenten (naar rato van inwoners) over Nederland (57% eens) en meer verantwoordelijkheid voor bedrijven in de huisvesting van ‘hun’ arbeidsmigranten (64%). Statushouders moeten vooral géén voorrang krijgen bij de toewijzing van sociale huur (68%).

Het algemene beeld dat volgt uit het onderzoek is dat men wel opvang wil bieden aan ‘echte vluchtelingen’ (in tegenstelling tot economische migranten), maar dat de voorwaarden streng en de opvang sober moeten zijn.

Strikter op rechts, milder op links

Tegelijkertijd blijven er duidelijke politieke verschillen. Met name onder rechtse-conservatieve kiezers, die nu vooral zouden stemmen op PVV en BBB, is een grote meerderheid voor het beperken van de migratiestroom en de rechten van asielzoekers en statushouders. Kiezers dichterbij het politieke midden, waar men vooral een stem op VVD en NSC overweegt, beschouwt opvang veelal als een morele plicht (51%); maar ook zij willen immigratie inperken (73%).

Links-progressieve kiezers, waar GroenLinks-PvdA de grootste voorkeurspartij is, steken hierbij af. Hoewel een toch flinke minderheid van deze kiezersgroep immigratie wil verminderen (39%), wil ook een ruime meerderheid van hen dat een volgend kabinet meer doet om asielopvang te verbeteren. Deze kiezersgroep wil geen gesloten grenzen of migratiedeals met autoritaire leiders. Weinigen zien heil in het beperken van gezinshereniging of de toegang tot sociale voorzieningen en werk. Maar voorrang bij sociale huurwoningen voor statushouders gaat ook links-progressieve kiezers te ver (slechts 20% van hen heeft daar wel begrip voor).

Meer begrip voor azc’s nabij azc’s

Tot slot, hoewel Nederlanders over het algemeen strikt beleid op migratie willen zien – bij voorkeur forse beperking – vindt men een (kleinschalig) azc in eigen buurt veelal wel acceptabel; mits aan een aantal voorwaarden wordt voldaan (zoals voldoende voorzieningen en toezicht op overlast). Nederlanders die dichtbij opvanglocaties wonen, staan positiever tegenover huidige en eventuele toekomstige opvang dan Nederlanders die niet zelf een azc in de buurt hebben.  

Onderzoeksverantwoording

I&O Research voerde dit onderzoek uit in opdracht van de Volkskrant. Het onderzoek vond plaats van maandag 2 tot dinsdag 10 oktober 2023. In totaal werkten 1.959 Nederlanders van 18 jaar of ouder mee aan dit onderzoek.  De steekproef is volledig getrokken in het I&O Research Panel. In hoofdstukken 3 t/m 6 worden soms stellingen gerapporteerd die aan de helft van de steekproef zijn voorgelegd (omdat de vragenlijst anders te lang zou worden). Ook deze steekproef is representatief voor de Nederlanders 18+.